20 juli 2016

EU-lijst exotische dieren en planten is olifant in porseleinkast

Amersfoort, 20 juli 2016 – Vanaf 3 augustus 2016 geldt er een Europees verbod op bezit, handel, kweek, transport en import van 37 exotische planten en dieren die de Europese Commissie heeft bestempeld als risicovolle invasieve exoten. Dibevo onderschrijft het belang om verspreiding van uitheemse planten en dieren in de natuur te voorkomen, maar vindt het onbegrijpelijk dat er soorten op deze Unielijst staan die maar in zeer beperkte delen van de EU een probleem vormen. De huidige lijst bevat een aantal soorten waarvan een verbod grote financiële consequenties heeft zonder dat daarmee in Nederland een redelijk doel bereikt wordt.

Waterhyacint

Een goed voorbeeld hiervan is de waterhyacint die alleen in een smalle strook langs de Middellandse zee en in een kleine hoek in Zuidwest-Frankrijk in de natuur kan overleven. De Europese Commissie motiveert dit verbod met een verwijzing naar de vrije handel en de open grenzen binnen de EU waardoor naar eigen zeggen niet valt te voorkomen dat de soorten toch gebieden kunnen bereiken waar ze mogelijk een risico kunnen vormen. Dat is natuurlijk onzin: landen hebben de mogelijkheid bepaalde zaken te verbieden, ook als die niet verboden zijn in de overige EU-landen. Denk bijvoorbeeld aan de Flora- en faunawet die dezelfde mogelijkheden biedt in Nederland en die ook al een aantal soorten verbiedt.

Daarbij is voor veel waterplanten een speciaal convenant gesloten tussen ministerie van EZ, de Unie van Waterschappen, Dibevo en het bedrijfsleven, dat afhankelijk van het risico op vrijwillige basis de handel in soorten beperkt. Dit zogeheten waterplantenconvenant is zeer succesvol gebleken.

Pijnlijke regelgeving

Nog pijnlijker wordt het als we naar de regelgeving gaan kijken. Landen waar een soort gevestigd is, zijn niet verplicht de soort in hun land uit te roeien. De Europese Commissie stelt dat het land dan een ‘managementplan’ moet opstellen. Dit betekent dus dat het hebben en verkopen van de waterhyacint in Nederland wordt verboden (hoewel de soort geen enkel risico met zich meebrengt), maar dat de planten op de plaatsen waar ze een probleem vormen gewoon in de natuur mogen blijven. En dat terwijl een verbod belangrijke financiële gevolgen heeft voor Nederland. De jaarlijkse omzet van waterhyacint in Nederland is enkele miljoenen een verbod hiervan kost mensen dus hun bedrijf en/of hun baan.

Voor een aantal soorten bestaan alternatieven. Cabomba caroliniana is bijvoorbeeld te vervangen door Cabomba aquatica. De laatste is vorstgevoelig en vormt daardoor geen risico. Voor een plant als de waterhyacint als sierplant bestaan geen alternatieven.

Ondemocratisch

Je zou verwachten dat een Unielijst van invasieve exoten zorgvuldig en democratisch wordt vastgesteld. Het tegendeel is het geval: het Europees parlement (het enige democratisch gekozen onderdeel van de EU) had grote bezwaren tegen de inhoud van deze lijst en heeft zelfs een motie ingediend om de lijst aan te passen. Helaas was deze motie niet bindend en heeft de Europese Commissie de motie naast zich neergelegd.

Overgangsregeling

Het Europese verbod gaat in op 3 augustus, maar er geldt wel een overgangsregeling. Dieren die op de lijst staan, mogen gehouden worden tot het einde van hun natuurlijke leven, maar niet meer worden verkocht. Dierenspeciaalzaken en tuincentra mogen hun voorraad aan exotische planten en huisdieren nog een jaar verkopen.

Lijst met soorten op de EU-exotenverordening en de risico’s in Nederland volgens Dibevo 

Wetenschappelijke naam Nederlandse naam Eisen aan het milieu Verspreiding Risico in Nederland
Baccharis halimifolia L. Struikaster Bestand tegen matige vorst, zoutminnend Windverspreiding van zaden mogelijk
Cabomba caroliniana Gray Waterwaaier Ondiep, helder stilstaand of zacht stromend water met een zand, klei of turfbodem. Overleeft Nederlandse winter Verspreiding van stengeldelen via stroming, dieren en schepen ja
Callosciurus erythraeus Pallas, 1779 Pallas eekhoorn   langzame uitbreiding areaal (jonge dieren blijven in de buurt) ja
Corvus splendens Viellot, 1817 Huiskraai   In principe in staat vergelegen biotopen zelfstandig te bereiken, echter standvogel ja
Eichhornia crassipes (Martius) Solms Waterhyacint Sterft af bij langere periode met lage temperaturen (< 5C)/ weinig licht . Geen overlevende delen. Verspreiding van stengeldelen via stroming en schepen nee
Eriocheir sinensis H. Milne Edwards, 1854 Wolhandkrab Leeft in zoetwater heeft voor de voortplanting brak tot zout water nodig > 15 PSU (circa 15 gram zout per kg water) Matig snelle uitbreiding via waterwegen kan eventueel ook over land verspreiden. Maximale verspreiding inland circa 350 km. Hoge voortplantingscapaciteit. Snelle en effectieve verspreiding via drift als pelagische larve (zoutwater). Kan zo overige watersystemen bereiken ja
Heracleum persicum Fischer Perzische berenklauw Zaden en wortels (eenjarig) vorstbestending Verspreiding van zaden. Zaden zeer kiemkrachtig ja
Heracleum sosnowskyi Mandenova Sosnowski’s berenklauw Zaden en wortels (eenjarig) vorstbestending Verspreiding van zaden. Zaden zeer kiemkrachtig ja
Herpestes javanicus É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1818 Indische mongoest Kan in Europa uitsluitend overleven in mediterraan klimaat Matig snelle uitbreiding areaal (jonge dieren gaan zwerven) nee
Hydrocotyle ranunculoides L. f. Grote waternavel Sterft af bij temperaturen onder -1 C. Ondergedoken deel en wortelstelsel kan overleven Verspreiding van stengeldelen via stroming en schepen ja
Lagarosiphon major (Ridley) Moss Verspreidbladige waterpest   Verspreiding van stengeldelen via stroming, dieren en schepen ja
Lithobates (Rana) catesbeianus Shaw, 1802 Stierkikker (brulkikker)   Redelijk snelle uitbreiding areaal door zeer hoge reproductie ja
Ludwigia grandiflora (Michx.) Greuter & Burdet Waterteunisbloem   Verspreiding van stengeldelen via stroming, dieren en schepen. Groeit onder gunstige omstandigheden zeer snel. In Europa vooral vegetatieve vermeerdering ja
Ludwigia peploides (Kunth) P.H. Raven Kleine waterteunisbloem   Verspreiding van stengeldelen via stroming, dieren en schepen. Groeit onder gunstige omstandigheden zeer snel. In Europa vooral vegetatieve vermeerdering ja
Lysichiton americanus Hultén and St. John Moerasaronskelk / moeraslantaarn Klimatologisch grote delen van Europa, vochtige gebieden   ja
Muntiacus reevesii Ogilby, 1839 Chinese muntjak   In staat niet te ver gelegen gunstige gebieden zelfstandig te bereiken. ja
Myocastor coypus Molina, 1782 Beverrat   In staat niet te ver gelegen gunstige gebieden zelfstandig te bereiken. ja
Myriophyllum aquaticum (Vell.) Verdc. Parelvederkruid   Verspreiding van stengeldelen via stroming, dieren en schepen ja
Nasua nasua Linnaeus, 1766 Rode neusbeer Kan in Europa uitsluitend overleven in mediterraan klimaat Matig snelle uitbreiding areaal (jonge dieren gaan zwerven) nee
Orconectes limosus Rafinesque, 1817 Gevlekte Amerikaanse rivierkreeft   Matig snelle uitbreiding via waterwegen kan eventueel ook over land verspreiden ja
Orconectes virilis Hagen, 1870 Geknobbelde Amerikaanse rivierkreeft   Matig snelle uitbreiding via waterwegen kan eventueel ook over land verspreiden ja
Oxyura jamaicensis Gmelin, 1789 Rosse stekelstaart (Ruddy duck)   In staat zelfstandig nieuwe gebieden op grote afstand te bereiken ja
Pacifastacus leniusculus Dana, 1852 Amerikaanse signaalkreeft of Californische signaalkreeft.   Matig snelle uitbreiding via waterwegen kan eventueel ook over land verspreiden ja
Parthenium hysterophorus L.   Subtropisch maar lijkt te overleven in gematigd klimaat Verspreiding van zaden. Zaden zeer kiemkrachtig ja
Perccottus glenii Dybowski, 1877 Grondel   Verspreiding via gekoppelde waterwegen. ja
Persicaria perfoliata (L.) H. Gross (Polygonum perfoliatum L.) Mile a minute weed warme vochtige gebieden ja via zaden (vogels) ja
Procambarus clarkii Girard, 1852 Rode rivierkreeft   Matig snelle uitbreiding via waterwegen kan eventueel ook over land verspreiden ja
Procambarus sp. (marbled crayfish) Kreeft   Matig snelle uitbreiding via waterwegen kan eventueel ook over land verspreiden ja
Procyon lotor   Linnaeus, 1758   Wasbeer Kan zich in grote delen van de EU vestigen Zwervende soort waarbij dieren redelijke afstanden kunnen overbruggen ja
Pseudorasbora parva Temminck & Schlegel, 1846 Blauwband   Redelijk snelle uitbreiding via waterwegen ja
Pueraria montana (Lour.) Merr. var. lobata (Willd.) (Pueraria lobata (Willd.) Ohwi) Kudzu T > -15 (wortelstelsel kan dit echter overleven) Groot probleem in de zuidelijke staten van de VS ja
Sciurus carolinensis Gmelin, 1788 Grijze eekhoorn Lijkt zich in grote delen van Europa te kunnen vestigen Langzame uitbreiding areaal (jonge dieren blijven in de buurt) ja
Sciurus niger Linnaeus, 1758 Zwarte eekhoorn Klimatologisch vrijwel heel Europa (natuurlijk van canada tot nieuw mexico Langzame uitbreiding areaal (jonge dieren blijven in de buurt) ja
Tamias sibiricus Laxmann, 1769 Siberische grondeekhoorn Lijkt zich in grote delen van Europa te kunnen vestigen Langzame uitbreiding areaal (jonge dieren blijven in de buurt) ja
Threskiornis aethiopicus Latham, 1790 Heilige ibis Onduidelijk in hoeverre de soort zich ook in de koudere delen van Europa kan vestigen In principe in staat vergelegen biotopen zelfstandig te bereiken, echter hoofdzakelijk standvogel ?
Trachemys scripta Schoepff, 1792 Sierschildpad Overleeft maar kan zich in Midden- en Noord-Europa niet vestigen. Beperkt mobiel met name via waterwegen maar kan ook land oversteken (vooral vrouwtjes met eieren) nee
Vespa velutina nigrithorax de Buysson, 1905 Geelpotige / Aziatische hoornaar   Nieuwe koninginnen zwermen uit ja

NOOT VOOR DE REDACTIE:
 
Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Gerrit Hofstra, beleidsmedewerker wet- en regelgeving levende dieren en planten, tel: 033 – 455 04 33 , e-mail: info@dibevo.nl.