We dachten dat er op donderdag 31 juli eindelijk duidelijkheid zou komen over de huis- en hobbydierenlijst (positieflijst zoogdieren), maar helaas. De rechtszaak, waarvoor zo’n vijftig belangstellenden naar de rechtbank in Den Haag waren gereisd, begon om 10 uur ’s ochtends en aan het eind van de middag waren de rechters er nog niet uit. Dit betekent dat dit positieflijstfeuilleton dat zich al jaren voortsleept – alweer – een vervolg krijgt.

De zitting van het College van Beroep voor het bedrijfsleven die onder andere Dibevo had aangespannen, zou half tien beginnen. Echter, vanwege het grote aantal belangstellenden – en de gauwigheid geteld een man of vijftig – moest worden uitgeweken naar een grotere zaal. Hierdoor begon de zitting een halfuur later, met een boel geneuzel. 

Onder andere over de vraag of Stichting Aap, die zich had aangemeld als belanghebbende hier wel bij mocht zijn; of er niet kon worden uitgeweken naar een zaal waar wél voor iedereen microfoons beschikbaar waren; of de minister al dan niet de tijd had gehad om een aanvullend rapport (zie verderop) te lezen en zelfs over de vraag of dit college wel bevoegd zou zijn om een uitspraak over te doen over de Huis- en Hobbydierenlijst. 

En oh ja: er bleek ook nog iemand stiekem aan het filmen te zijn. Uiteindelijk kon het college om 11.50 uur ter zake komen en het over de inhoud gaan hebben. En toen wist iedereen in de zaal al dat er op deze donderdag 31 juli geen uitspraak zou komen. 

Wie waren er?

Het college bestond uit drie rechters. De tegenstanders van de positieflijst die deze zaak hadden aangespannen, zijn Dibevo samen met het Platform Verantwoord Huisdierenbezit (PVH), en Stichting Animalia. Als voorstanders van de lijst waren onder andere de woordvoerder van de minister van LNV aanwezig, twee sprekers namens de adviescommissie en Stichting Aap. Een andere belanghebbende was de familie Smit die een dromedarissenboerderij heeft. In tegenstelling tot de kameel staat de dromedaris namelijk niet op de positieflijst. 

Ook spraken we met verschillende mensen uit het publiek. Onder andere met een liefhebber en gedragsspecialist van papegaaien, die vreest dat er in een later stadium wellicht ook een positieflijst vogels komt, en een medewerker van een siervisbedrijf die dezelfde vrees heeft, maar dan omtrent een positieflijst vissen. Dibevo betrad het strijdtoneel met twee advocaten, expert kleine zoogdieren en vogels van Universiteit Utrecht Nico Schoenmaker als adviseur, en (natuurlijk) Gerrit Hofstra en voorzitter Gijs van den Assum.

Het rapport

Hoewel een aanvullend rapport van 200 pagina’s van Stichting Animalia binnen de toegestane termijn werd ingediend, vond de minister dat ze niet voldoende tijd had om het te lezen. Daarom kon de rechter op 31 juli nog geen uitspraak doen. Het rapport bevat onder andere een verklaring van prof. dr. Frans van Knapen. Deze oud-hoogleraar is een expert op het gebied van veterinaire volksgezondheid en zoönosen. Hij maakte deel uit van de Wetenschappelijke Adviescommissie Positieflijst (WAP) die in 2018 het toetsingskader ontwikkelde dat aan de basis stond van de positieflijst. Frans van Knapen is aanwezig in de rechtszaal als belanghebbende en de rechter stelt dat hij dus gewoon vragen kan beantwoorden. Zijn inbreng blijkt niet onbelangrijk, daarover straks meer.

Het rapport mag van de rechter worden toegevoegd aan het dossier. Vervolgens geeft de minister aan drie maanden nodig te hebben om het te lezen. Deze termijn wordt door de tegenstanders van de positieflijst met verbazing ontvangen. Het komt namelijk neer op een leessnelheid van zo’n twee pagina’s per dag. Of de minister inderdaad deze tijd gaat krijgen, wordt deze dag niet duidelijk, maar de rechter stelt wel dat er dus vandaag geen uitspraak gaat volgen. Het college zal de belanghebbenden schriftelijk informeren over het vervolg van dit proces.

De deskundigheid van de deskundigen

En dan is het 11.50 uur en kunnen we het eindelijk over de inhoud gaan hebben. Zo komt onder andere de deskundigheid ter sprake van de adviescommissie die de positieflijst heeft opgesteld. De rechter vat de discussie die hierover ontstaat samen door te stellen dat de deskundigheid van de verschillende leden van de commissie nergens omschreven staat. Dibevo geeft aan dat verschillende keren verzocht is om de cv’s van de deskundigen te verstrekken, maar deze zijn nooit gegeven. 

“Als de deskundigheid van de deskundigen niet transparant is”, zegt een van de advocaten, “hoe weet je dan dat ze deskundig zijn?” Als de rechter aan de minister vraagt hoe de deskundigheid van de commissieleden is vastgesteld, volgt er geen duidelijk antwoord.

Dieren die ‘eenieder moet kunnen houden’

Na een korte lunch wordt het onderwerp ‘beoordelingssystematiek’ verder besproken. Daarbij gaat het over de vraag welke factoren ertoe hebben geleid dat een soort al dan niet op de positieflijst kwam. Het spreekt voor zich dat dieren die levensgevaarlijke ziektes bij zich dragen, die niet te huisvesten zijn of die voedsel eten dat wij ze niet kunnen bieden, niet op een positieflijst thuishoren. Maar hoe stel je risicofactoren vast als je weet dat een paard minstens zo gevaarlijk kan zijn als een dromedaris, en een pitbull harder bijt dan een serval? 

Op een gegeven moment vraagt een van de rechters hoe de risico-categorieën van bepaalde diersoorten tot stand zijn gekomen. Hierop kan de minister, noch de adviescommissie een helder antwoord formuleren. Vervolgens zegt de rechter, duidelijk geërgerd: “Dat is geen antwoord op mijn vraag, maar dat ga ik ook niet krijgen, denk ik.”

Stichting Aap stelt dat de dieren die uiteindelijk op de lijst kwamen, dieren zijn die ‘eenieder moet kunnen houden’. En, zo hoorden we vanuit de zaal: “Als dat het criterium is, wordt een positieflijst erg kort.”

Houderijmaatregelen

We kunnen in dit artikel niet elk onderwerp bespreken dat aan de orde kwam, maar we willen het nog wel even hebben over de houderijmaatregelen die Dibevo erg graag zou zien. Stichting Aap vecht dit aan met een bijzonder argument over ‘tante Truus’ die op haar flat een raam openzet waardoor haar eekhoorn, degoe of Russische dwerghamster longontsteking kan krijgen. 

Een van de leden van de adviescommissie stelt dat het onmogelijk is om voor alle 300 zoogdiersoorten voorschriften op te stellen, omdat je van veel dieren simpelweg niet weet hoe je ze moet houden. Hierop stelt een van de rechters de logische vraag: “Maar dan zou je toch regels kunnen opstellen voor de soorten waarvan je het wél weet?” Een van de advocaten van Dibevo gaat hier dankbaar op in: “Er zijn al houderijmaatregelen, die zijn opgesteld binnen het Besluit houders van Dieren.” 

Als de minister zegt dat het niet te doen is om op de houderijvoorschriften te handhaven, werpt Dibevo tegen: “Ook bij een positieflijst moet je achter de voordeur controleren of iemand een bepaalde diersoort heeft. Dan kun je ook controleren of hij de dieren op de goede manier houdt.”

Een advies werkbaar maken

Bij de totstandkoming van deze en eerdere positieflijsten werd gewerkt met een Wetenschappelijke Adviescommissie Positieflijst (WAP). Deze stelde een advies op voor de adviescommissie, die aan de hand van de bevindingen van de WAP een positieflijst ging opstellen. In 2018 bleek echter, dat als het advies zou worden opgevolgd, er in ons land geen honden, katten en paarden meer gehouden konden worden. Onder andere omdat de wilde voorvaderen van deze dieren meer ruimte nodig hebben dan wij mensen ze in gevangenschap kunnen bieden. Daarom voegde de adviescommissie halsoverkop criteria over domesticatie toe aan het WAP-advies. Als een dier al lange tijd gedomesticeerd is, mocht het wél als huisdier gehouden worden. 

Frans van Knaapen, die deel uitmaakte van de WAP vertelt dat zijn eigen wetenschappelijk advies uit 2019 compleet afwijkt van het uiteindelijke advies dat namens de WAP werd opgesteld. Op vragen hierover van de rechter stelt van Knapen letterlijk: “De adviescommissie is aan de haal gegaan met het advies van de WAP. Ze hebben er criteria aan toegevoegd. Dat stoort mij mateloos.”

De voorzitter van de adviescommissie zegt, in antwoord op vragen van de rechter geen criteria te hebben toegevoegd, maar het advies ‘werkbaar’ te hebben gemaakt.

Voorzichtig vreugdesprongetje

Op een gegeven moment vat een van de rechters het gesprek over dit onderwerp pakkend samen: “Het lijkt of de toevoeging van het criterium ‘verregaande domesticatie’ een noodmaatregel was om onder andere de hond en kat op de positieflijst te houden.” 

De aanwezige leden van de adviescommissie zijn het hier overduidelijk niet mee eens en het onderwerp kabbelt voort. “Maar stel nou dat je die eis over verregaande domesticatie laat vervallen, en het inderdaad zo ver zou komen dat we geen honden en katten meer mogen houden, wat heeft Dibevo dan bereikt?” vraagt dezelfde rechter aan Gerrit Hofstra. Voordat Gerrit zijn antwoord kan formuleren slaat een van de collega’s van deze rechter de spijker op de kop. Als hij zegt: “Dan is aangetoond dat de term verregaande domesticatie werd aangehaald om te motiveren dat de beoordeling niet klopt. En dat dus de hele positieflijst niet klopt.” Met name die laatste zin deed de tegenstanders van de positieflijst een voorzichtig vreugdesprongetje maken.

Tegen vier uur, als iedereen nog even kort zijn zegje mag doen, stelt Gerrit Hofstra: “Wij zijn niet principieel tegen een positieflijst, maar wél tegen deze. Omdat de wetenschappelijke basis ontbreekt.”

Na afloop van de zitting zegt Dibevo-voorzitter Gijs van den Assum dat het algemene gevoel over het verloop van deze zaak zeker niet slecht is. “Maar het kan nog alle kanten op. We zullen de aanvullende zitting moeten afwachten. Wellicht dat de voorstanders van de positieflijst dan beter beslagen ten ijs komen, maar deze keer was het algemene gevoel toch echt wel dat onze argumenten sterker waren.”