Als je een jonge hond aanschaft, ga je vaak op puppycursus. De pups leren hoe ze moeten luisteren en hoe ze om moeten gaan met andere honden. De hond raakt tijdens zo’n cursus bovendien gewend aan allerlei verschillende prikkels. Dat helpt om angstgedrag te voorkomen. Ook voor andere dieren zoals de papegaai is het in aanraking komen met nieuwe prikkels en een goede opvoeding belangrijk voor de ontwikkeling. Mensen realiseren zich dit echter niet altijd, met alle gevolgen van dien...

Gedragsproblemen spelen een belangrijke rol als het gaat om het welzijn van papegaaien. Denk daarbij aan verenplukken, zelfverminking, schreeuwen, bijten, maar ook aan problemen zoals angst of onzekerheid. Deze problemen kunnen het gevolg zijn van bijvoorbeeld ongeschikte huisvesting, verkeerde omgang of verwaarlozing.

Zeker wanneer de omstandigheden tijdens de eerste levensmaanden van de vogel niet optimaal zijn kan dit verstrekkende gevolgen hebben. Net als bij de hond is die periode namelijk cruciaal voor een goede ontwikkeling. Gaat daar iets fout, dan is de kans groot dat de papegaai op latere leeftijd allerlei gedragsproblemen ontwikkelt.

Hoog in de boom

Dierenarts Yvonne van Zeeland is verbonden aan de Gedragskliniek voor Dieren van de Universiteit Utrecht en heeft zitting in de Commissie van Deskundigen van het Dierbaar-keurmerk. Zij is specialist in geneeskunde van vogels en kleine zoogdieren en behandelt regelmatig papegaaien met angsten of andere gedragsproblemen in de kliniek.

Hoe zie je nou of een papegaai angstig is? Yvonne: “Angst is een emotie die je van binnen voelt en ervaart. Maar in tegenstelling tot de mens kan een dier niet vertellen wat hij daadwerkelijk voelt. Uiteraard kunnen we uit hun gedragingen wel het een en ander vaststellen: als een papegaai afstand probeert te creëren tot iets of iemand, bijvoorbeeld door achterover te leunen of weg te vliegen of kruipen kan dat bijvoorbeeld een teken zijn van angst. Ook een opgezet verenkleed, bijten, krijsen of fladderen kunnen signalen zijn. Papegaaien die angstig zijn gaan ook vaak hoog in de boom zitten, wat vaak verkeerd geïnterpreteerd wordt als het tonen van dominantie. De vogel gaat echter daar zitten om alles goed te kunnen overzien en zich veiliger te voelen.”

Socialisatieperiode

Papegaaien zijn prooidieren. Dat zie je ook terug in hun goed ontwikkelde zintuigen. Zo kunnen papegaaien heel goed zien en horen. Doordat hun ogen aan de zijkant van hun kop zitten kunnen ze bijna 360 graden om zich heen kijken, waardoor ze aanwezigheid van gevaar snel kunnen opmerken. Eigenaren moeten daar ook rekening mee houden. Yvonne: “Het is bijvoorbeeld belangrijk om de vogel vanaf de zijkant te benaderen en niet vanaf de bovenkant. Dan kan hij enorm schrikken, omdat deze manier van benaderen hetzelfde is als een aanval van een roofdier.”

Een slechte start op jonge leeftijd kan een oorzaak zijn van angstproblemen. Net als bij honden en katten bepaalt de socialisatieperiode voor een groot deel het gedrag van de papegaai op latere leeftijd. Als je klant ervoor kiest om een (jonge) papegaai aan te schaffen, zorg dan dat hij de papegaai laat wennen aan verschillende prikkels. De papegaai moet bloot gesteld worden aan verschillende mensen, voorwerpen, omgevingen, geuren, beelden en geluiden. Zo’n blootstelling hoeft niet lang te duren. Je hoeft dus echt niet de hele dag met de papegaai op stap te gaan; een kwartiertje kan al voldoende zijn voor een eerste kennismaking. Afwisseling is daarbij belangrijker dan duur.

Veilige omgeving

Om te zorgen dat een papegaai zich veilig voelt, zijn er een aantal dingen die je kunt doen. Plaats de kooi bijvoorbeeld in een hoek van de kamer, met een of twee zijden tegen de wand. Zo weet de papegaai vanuit welke hoeken geen gevaar en vanuit waar eventueel wel gevaar kan komen. Zet de kooi ook niet naast een deur, liever wat verder uit de buurt zodat hij alles goed kan overzien en niet schrikt van een plotseling opengaande deur. Het kan ook goed zijn om wat voorwerpen in de kooi te hangen waar hij zich achter of in kan verstoppen. Zoals takken met bladeren, of een doosje of huisje om in te schuilen.

Gedragstherapie

Als een papegaai onverhoopt toch angstig blijkt te zijn, is het mogelijk om met de vogel naar een gedragstherapeut te gaan. Yvonne: “Het is belangrijk om gedragstherapie altijd onder begeleiding van een ervaren gedragstherapeut te doen. Soms maak je het namelijk alleen maar erger. Bijvoorbeeld doordat je de vogel te snel overlaadt met prikkels, of precies op het verkeerde moment beloont. Bij het behandelen van papegaaien met gedragsproblemen is het daarnaast belangrijk om ook de context te analyseren en de feiten op een rij te zetten. Welke gedragen vertoont de papegaai in welke situatie? Die informatie gebruik ik vervolgens om een behandelplan op te stellen dat afgestemd is op de individuele vogel en zijn thuissituatie.”

Bij de meeste papegaaien kan angstgedrag met behulp van de juiste gedragstherapie goed verholpen worden. In extreme gevallen is daar echter veel tijd en geduld voor nodig. Ook hier geldt dus – net als bij andere diersoorten – dat voorkomen beter is dan genezen. Zorg dus dat je klant – als hij er over denkt een papegaai aan te schaffen – op de hoogte is van hoe hij zijn nieuwe maatje het beste kan opvoeden om problemen op latere leeftijd te voorkomen.

Op de foto: dr. Yvonne van Zeeland tijdens een poli-gesprek op de gedragskliniek

Bron: Universiteit Utrecht, faculteit diergeneeskunde